قالیشویی در جهان نما

با قالیشویی در جهان نما همراه باشید تا به بررسی بافت قالی در

کاشمر بپردازیم .

مرور سوابق قالیبافی کاشمر با قالیشویی در جهان نما 

بر اساس تحقیقات انجام شده قالیشویی در جهان نما ، تاریخ قالی معاصر

در این شهر به سالهای قبل از ۱۳۰۰ هجری شمسی باز می گردد بر اساس

روایات قالیشویی وزیر، شروع دوران بافت و بافندگی در کاشمر

را باید در سالهای بین ۱۲۶۰ تا ۱۲۸۰ هجری شمسی جستجو کرد .

اولین استاد قالی بافی کاشمر

محمد کرمانی اولین استاد کار قالیباف در منطقه کاشمر بود که با توجه به

نام وی به نظرمی رسد از اهالی کرمان باشد که به کاشمر مهاجرت نمود به

گمان قالیشویی در جهان نما زادگاه وی روستای فروتقه در ۲ کیلومتری

شرق کاشمر می باشد . و او این هنر را در کرمان و از استادکاران کرمانی

آموخته . اما در این نکته که شروع و گسترش قالیبافی در کاشمر در فاصله

سالهای ۱۲۶۰ تا ۱۲۸۰ هجری شمسی از روستای فروتقه آغاز گردیده کمتر

شبه ای است و بدون تردید شروع و گسترش این هنر به دیگر روستاهای

مجاور از همین جا بوده است.

مطلب مرتبط/قالیشویی درفردیس کرج

مهمترین مراکز قالیبافی حومه کاشمر

روستاهای فروتقه ، کاژخانه ، فدافن ، فرگ ، تربقان ، رزق آباد و همچنین

بخشهای خلیل آباد و بردسکن به همراه روستاهای اطراف خود از مهمترین

مناطق قالیبافی حومه کاشمر هستند .

ویژگی های ظاهری فرش کاشمر از دید قالیشویی در جهان نما

قالیشویی در جهان نما برخی ویژگی های ظاهری فرش کاشمر را مورد

بررسی قرارداده:

۱-طرح  ۲-ابعاد  ۳-مواد اولیه

طرح :

انواع طرح های زیر خاکی ، افشان شاه عباسی و لچک و ترنج به سبک

مشهد ، انواع طرحهای نایین ، سبک کاشان و گل فرنگ و همچنین

طرحهای  تصویری ، نقوش قالیهای معاصر کاشمر را تشکیل می دهند .

همچنین تا حدود ۳۰ سال قبل به طور پراکنده از نقوش خشتی به سبک

قالیهای بختیار در فرش های کاشمر دیده می شد که تولید آن کاملا متوقف

گردیده است . به نظر می رسد این نقش همواره در مناطق غربی کاشمر و

توسط بازماندگان عشایر بختیار بافته می شد که از زمان نادر شاه افشار

به  نواحی غرب کاشمر کوچانده شده بودند . رنگ لاکی مورد استفاده در

قالی  کاشمر یکی از وجوه تمایز آن است که عموما روشن و به لاکی گل

خاری  معروف است . در طرحهای تقلیدی از مناطق دیگر ، عمدتا نوع رنگ

ها  مطابق با قالی همان مناطق است .

ابعاد :

مهمترین ابعاد قالی کاشمر ۳*۲  و ۵/۳ *۵/۲ متر مربعی و بعضا بزرگتر است

. اما ابعاد کوچک عموما مورد توجه نیستند .

مواد اولیه :

در قالیهای کاشمر همواره از نخ پنبه برای تار و پود ، و پشم برای پرز استفاده

می شود . فقط در کپیه از طرحهای نایین بطور بسیار محدود از ابریشم

استفاده می شود .

ویژگیهای فنی بافت قالی کاشمر

قالیشویی در جهان نما ویژگی های فنی بافت قالی در کاشمر را برایتان

شرح می دهد :

نوع  گره مورد استفاده :

در کاشمر هم از گره ترکی و هم از گره فارسی استفاده می شود .

رجشمار :

رجشمار قالی کاشمر متوسط و عموما بین ۳۰ و حداکثر ۴۰ رج است . اما

نمونه های قدیمی کمی درشت بافت تر است .

شیرازه :

تقریبا همگی قالیهای کاشمر در حاضر دارای شیرازه منفصل می باشند .

نحوه پرداخت :

در حال حاضر اغلب قالیهای کاشمری پس ازاتمام بافت پرداخت می شوند .

نوع دارها :

اغلب دارهای کاشمر عمودی و ثابت هستند .

چله کشی :

اغلب قالیهای کاشمر امروزه به سبک معروف ترکی یعنی بر روی دار چله کشی می شوند .

نحوه پود کشی :

قالیهای کاشمر همگی به صورت دو پود (دو پود نازک و ضخیم) بافته می

شوند و اغلب به شیوه لول باف تمایل دارند .

گلیم بافی :

کلیه قالیهای کاشمر دارای گلیم بافی به سبک فارسی هستند .

استادان طراح و تولید کننده ی فرش کاشمر

عزیزالله خانی ، احمد ترک ، حاج عباس گلستانی ، محمد حسین وزان ،

غلامرضا عابدینی محمد مشتاقی و علی اصغر مسافر از مهمترین تولید

کنندگان قالیهای کاشمر در طی ۷۰ سال اخیر بوده و هستند .

استاد علیپور ، استاد غلامحسین اسکندری تربقانی ، علی اکبر جعفری ،

جواد جوادی ، محمد اسکندری ، معروفی و طلعتی از طراحان قدیم و امروز

شهر کاشمهر هستند .

شستشوی فرش با قالیشویی در جهان نما

با توجه به مطالب ذکر شده و تحقیقات قالیشویی در جهان نما در رابطه با

انواع قالی در شهرهای مختلف ایران می توان دریافت که این قالیشویی به

کوچکترین نکات در رابطه با بافت قالی توجه نموده و متناسب با جنس و

بافت شهر تمامی نکات لازم جهت شستشوی با کیفیت را رعایت می کند .

در ادامه قالیشویی در جهان نما به بررسی سوابق باقت قالی در طبس

می پردازد :

بررسی سوابق قالیبافی طبس با قالیشویی در جهان نما

قالیشویی در جهان نما به طور کلی شروع ، گسترش و تحولات قالی طبس

را می توان به سه دوره تقسیم نموده است .

۱-دوره اول :

شروع قالیبافی در این شهر به سالهای اولیه قرن حاضر (چهاردهم هجری

شمسی) باز می گردد . استاد نجد شیبانی به اعتقاد بسیاری اولین تولید

کننده فرشهای طبس بود . کلیه فرشهای که در این دوره و تا حدود سال

۱۳۲۲ تولید شدند در اصطلاح محلی به نام فرشهای زیر پایی طبس معروفند

. طرح این قالیها بیشتر از نوع لچک و ترنج های ساده و بسیار درشت باف

بوده است .

دوره دوم :

استاد نجد شیبانی در دوران فعالیتش شاگردانی تربیت نمود . از میان این

وعده می توان حاج مهدی عطاری ، محمد نخعی و قاسم نیا را نام برد .

این عده به علت شرایط بد اقتصادی در سالهای آخر جنگ دوم جهانی و

عدم  امکان فعالیت انفرادی ، با سایر استادکاران و تجار دیگر شهرها که به

طبس آمده بودند فعالیتهای مشترکی را شروع نمودند . از میان این افراد و

تجار جدید می توان به استاد مصباح یزدی که از اهالی یزد بود اشاره کرد که

از اولین استادکاران مهاجر به طبس بود . از این زمان دوره دوم فعالیتهای

قالیبافی در طبس آغاز گردید .

دوره سوم :

دوره سوم تاریخ قالیبافی طبس که در واقع دوران تحول و اوج حرکتهای

زیربنایی بود به تدریج از سال ۱۳۵۰ آغاز شد و آغاز آن نیز به روستای حلوان

واقع در ۹۰ کیلومتری شمال غربی طبس باز می گردد . در این سال

روستای  حلوان میزبان یکی از اهالی خور و بیابانک از استان اصفهان گردید

در این سال به علت موقعیت ممتاز قالیهای نائینی در بازارهای داخل و خارج

از کشوراهالی روستای حلوان علی مقیمی ، استاد کار زبده و ماهر قالی

نایین را از خور و بیابانک به این روستا آوردند و طی مدتی تمامی اهالی به

بافت قالی نایین مبادرت کردند و به تدریج سایر روستاهای اطراف طبس

کریت ، عشق آباد و سپس خود شهر طبس به شیوه قالیهای نایینی تمایل

یافتند به نحوی که در حال حاضر قالیهای نایینی طبس، دارای هویت و

ویژگی خاصی شده است و به غیر از قالی طرح نایینی تولید دیگری در این

شهر نیست .

ویژگی فنی بافت و رنگهای مورد استفاده در قالی امروز طبس

قالیشویی در جهان نما ویژگی های فنی بافت قالی طبس را مورد

بررسی قرار می دهد :

نوع گره فرش:

نوع گره مورد استفاده در این قالیها به صورت فارسی و جفتی فارسی می

باشد .

نحوه چله کشی فرش :

چله کشی به صورت فارسی بوده ابتدا بر روی زمین چله ها را آماده و

سپس بر روی دار قالی قرار می دهند .

رجشمار فرش:

رجشمار فعلی و اغلب قالیهای طرح نایین در طبس بین ۳۰ و حداکثر ۴۰

متغییر است .

گلیم بافی:

قالیهای طبس به سبک فارسی گلیم بافی می شوند .

شیرازه فرش:

کلیه قالهای طبس به طور همزمان با بافت شیرازه می شوند .

پرداخت فرش :

پرداخت فرش در حال حاضر اغلب پس از اتمام فرش و با استفاده از قیچی

های برقی صورت می گیرد .

نحوه پود کشی فرش:

قالیهای طبس از نوع دو پود می باشند و در برخی موارد به شیوه نیم لول

گرایش دارند .

طرح و رنگ فرش :

طرح های فرش طبس نیز عموما همان فرش نایین است . طرحهای گل

فرنگ  و تصویری در قالیهای طبس دیده نمی شوند و به علت نوع خاص رنگ

آمیزی فرش ، طرحهای لچک و ترنج شاه عباسی و اسلیمی در انواع مختلف

کاربرد بیشتری دارند .

رنگ آمیزی این قالیها نیز عموما از ۱۲ رنگ تجاوز نمی کنند که عبارتند از :

سفید – خاکی روشن – خاکی سیر – آبی روشن – آبی سیر – کرم –

لاجوردی – قهوه ای یشمی – فیروزه ای – عنابی – لاکی .

ابعاد :

ابعاد رایج در فرشهای امروز طبس عموما ۳*۲ و ۵/۳*۵/۲ متر مربعی است .

گرایش به ابعاد کوچکتر کمتر است .

استادان طراح و تولید کننده فرش های طبس

مهدی عطاری ، محمد نخعی ، قاسم نیا ، محمد علی مقداری ، عباس

علی  غلامی ، محمد حسین نصیری و جلال رسولوف از مشهورترین تولید

کنندگان قالیهای معاصر طبس می باشند .

همچنین توکل فتحی ، عبدالله فتحی ، محمد صفر زاده ، محمد رضا شیبانی

، ماشالله هادی ،حسن سلطانی و حسین فتحی از طراحان دهه های اخیر

و امروز قالی طبس می باشند .